Trochę o Szlachtowej

Atrakcje w Szczawnicy- Szlachtowa

Pierwsze wzmianki o Szlachtowej pochodzą z końca XV wieku, następne z roku 1542, kiedy należała do Achacego Jordana z Zakliczyna - kasztelana zawichojskiego. Informacja z 1581 roku dotyczy również Jaworek i pochodzi z wykazów poboro­wych. Obie wsie stanowiły wówczas własność Piotra Nawojowskiego.

Kapliczka w Szlachtowej

W XVIII wieku Szlachtowa była w rękach Pawła Sanguszki, który w latach 1732-40 uruchomił we wsi hutę, gdzie w płuczkarni, prażalni i szmelcowni przerabiano rudy wydobywane w sztolniach Jarmuty.
. Poszukując srebra i złota, sprowadził Sanguszko górników z Saksonii i Węgier. Penetracje zakończyły się jednak fiaskiem.
Biała Woda po raz pierwszy jest wymieniona w źródłach w 1777 roku, a Czarna w 1792 roku: obie należały wówczas do Apolonii Massalskiej. W XIX wieku Ruś Szlachtowska wraz z dobrami klucza nawojow­skiego znalazła się w posiadaniu rodziny Stadnickich.
Największym skupiskiem ludności na tym terenie do 1945 roku była Szlachtowa, licząca około 690 mieszkań­ców; Jaworki liczyły 640, Biała Woda - 550, Czarna Woda­350.
Ludność wiosek stanowiła zwartą grupę, świadomą swo­jej odrębności językowej, wy­znaniowej i kulturowej. Mimo to współżycie sąsiedzkie z gó­ralami szczawnickimi do 1939 roku układało się na ogół po-             w okresie międzywojennym prawnie. Zdarzały się, choć rzadko, małżeństwa mieszane. W Szlachto­wej do 1945 roku mieszkało dziesięć rodzin polskich.
      Radykalna zmiana stosunków nastąpiła z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej.
Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) zaczęła ściśle współ­pracować z Niemcami, licząc na utworzenie wolnego państwa ukraiń­skiego od Pienin do Morza Czarnego.
Niemcy, traktując ich jako sprzymierzeńców, przyznawali Ukraiń­com szerokie przywileje, z których korzystała także ludność łemkow­ska. Ukraińcy obsadzili całą wiejską administrację na Łemkowszczyźnie swoimi ludźmi; jeszcze wcześniej wymieniono księży o orientacji sta­roruskiej na ukraińską. W polu takich działań znalazła się również Ruś Szlachtowska.

Szlachtowa Sielskie- kapliczka

W Szlachtowej urząd sołtysa objął wówczas nieprzychylny Polakom Wasyl Kulka, a podsołtysem został Semen Szlachtowski. Utworzono Ukraińską Szkołę Powszechną, gdzie nauczano w językach ukraińskim i niemieckim. Na przełomie 1940 i 41 roku powstała także Ukraińska Szkoła Rolnicza.
OUN prowadziła również zakonspirowaną działalność nacjonali­styczną na tym obszarze. Teren Rusi Szlachtowskiej był penetro­wany przez grupę zachodniosłowacką dowodzoną przez niejakiego Mi­łego (syna księdza greckokatolickiego z Lipnika Wielkiego) oraz Se­imena Szlachtowskiego i nauczyciela szkoły rolniczej inżyniera Hrehor­czaka.
W wyniku ich prężnej działalności, gorliwie popieranej przez ducho­wieństwo, większość Łemków przyjęła kennkarty ukraińskie, w związku z czym zwolnieni byli z obowiązkowych kontyngentów rolniczych i han­dlowych, mieli też specjalne przydziały żywności.
Niewielką grupę "starorusinów" i Polaków mieszkających w tej enkla­wie spotykały po 1941 roku (po rozpoczęciu wojny Niemców ze Związ­kiem Radzieckim) takie same represje, jak i ludność tej orientacji na pozostałej Łemkowszczyźnie: zaczęto ich wywozić na roboty do Nie­miec. Nieliczni wstępowali do partyzantki po pojawieniu się na tym terenie oddziałów polskich, a później sowieckich. Wsie Rusi Szlachtow­skiej stanowiły bazę zaopatrzeniową partyzantów z Prehyby działających pod dowództwem Tatara (8 kompania PSP Armii Krajowej). Było to nie­wątpliwie dużym obciążeniem dla Łemków i wywoływało w nich niechęćdo Polaków.