Jaworki leżą w dolinie Grajcarka (d. Ruskiego Potoku) u podnóży Małych Pienin. Administracyjnie należą do Szczawnicy, historycznie jednak były wsią wchodzącą w skład tzw. Rusi Szlachtowskiej zamieszkiwanej przez Łemków. Oprócz Jaworek obejmowała ona teren Szlachtowej oraz nieistniejących dzisiaj wsi Czarnej i Białej Wody. Cztery wsie były odseparowane od reszty Łemkowszczyzny pasem osadnictwa polskiego i górami a po 1918 r. od strony Pienin także granicą państwową. Mieszkający tu Rusini charakteryzowali się pewną odrębnością kulturową od swoich południowych i wschodnich ziomków.
W okolicy natrafiono na ślady osadnictwa i zabytków z epoki brązu (1700 - 700 r. pne.). Od XVI w. Jaworki były enklawą osadnictwa ruskiego najdalej na zachód wysuniętą po północnej stronie Karpat. Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1581 i notowana jest w ruskiej formie Jawyrky (nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od jaworów). W dokumencie tym jako właściciela Jaworek i sąsiedniej Szlachtowej przedstawia się Piotra Nawojowskiego. Od jego czasów losy Rusi Szlachtowskiej ściśle powiązane są z losami dóbr klucza nawojowskiego. W ciągu wieków panami Jaworek byli: Lubomirscy,Sanguszkowie, Stadniccy. W okresie międzywojennym do Stadnickich należały lasy otaczające Jaworki.
W rejonie tym głównym bogactwem były lasy. Z okolicami Jaworek (Szlachtowa) wiąże się krótki epizod kopalniany. W latach 1738-1739 prowadzono poszukiwania srebra i złota w pobliskiej górze - Jarmucie. Niestety wytop metali szlachetnych okazał się mało opłacalny i ówczesny właściciel Paweł Sanguszko nie dorobiwszy się bogactwa w sztolniach, postanowił zamknąć Wodną Banię. Miejsce, które nie przyniosło fortuny, stało się atrakcją turystyczną; pierwsze wzmianki o zwiedzaniu sztolni pochodzą z 1831 r. Obecnie w celu ochrony licznie tam występujących nietoperzy - sztolnie są niedostępne dla turystów.
Jaworki były etniczną stolicą regionu łemkowskiego Rusi Szlachtowskiej. Można było spotkać mieszkańców o bardzo ciekawych nazwiskach: Bulak Wasko po Janiczku, Fećko Hnatowicz do Petrylaka, Andrij Ikoniak do Minarje.
Do lI wojny światowej Jaworki były etnicznie jednolite. Przed wojną mieszkał tu tylko jeden Polak i to w dodatku ożeniony z Łemkinią. W 1947 r. w ramach tzw. Akcji Wisła wysiedlono Łemków na ziemie odzyskane. Do Jaworek i Szlachtowej napłynęła wówczas ludność polska. Zabudowania Czarnej i Białej Wody zniszczono. Po Łemkach pozostały nieliczne zabudowania, stare zagrody, cmentarz i cerkiew.
Do dziś w Jaworkach mieszka kilka rodzin łemkowskich, które powróciły po wysiedleniach.
Po wojnie wraz z napływem polskich osadników skierowano na hale nad Jaworkami usuwany z Tatr wypas owiec.
W latach 1948-1951 zbudowano mleczarnię a na halach 4 wzorcowe bacówki, dzięki którym próbowano usprawnić i skolektywizować wypas. Zmasowany wypas nie zdał egzaminu i dziś po bacówkach pozostały ruiny (z jednym wyjątkiem - na Durbaszce w takiej bacówce powstało schronisko).
Jaworki w 1962 roku włączono w obręb Szczawnicy.
W Jaworkach znajduje się kilka sklepów spożywczych, restauracja i kilka barów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz