sobota, 19 kwietnia 2014

Jaworki

Atrakcje w Szczawnicy- Jaworki
Jaworki leżą w dolinie Grajcarka (d. Ruskiego Potoku) u podnóży Małych Pienin. Administracyjnie należą do Szczawnicy, historycznie jednak były wsią wchodzącą w skład tzw. Rusi Szlachtowskiej zamieszkiwanej przez Łemków. Oprócz Jaworek obejmowała ona teren Szlachtowej oraz nieistniejących dzisiaj wsi Czarnej i Białej Wody. Cztery wsie były odseparowane od reszty Łemkowszczyzny pasem osadnictwa polskiego i górami a po 1918 r. od strony Pienin także granicą państwową. Mieszkający tu Rusini charakteryzowali się pewną odrębnością kulturową od swoich południowych i wschodnich ziomków.
W okolicy natrafiono na ślady osadnictwa i zabytków z epoki brązu (1700 - 700 r. pne.). Od XVI w. Jaworki były enklawą osadnictwa ruskiego najdalej na zachód wysuniętą po północnej stronie Karpat. Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1581 i notowana jest w ruskiej formie Jawyrky (nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od jaworów). W dokumencie tym jako właściciela Jaworek i sąsiedniej Szlachtowej przedstawia się Piotra Nawojowskiego. Od jego czasów losy Rusi Szlachtowskiej ściśle powiązane są z losami dóbr klucza nawojowskiego. W ciągu wieków panami Jaworek byli: Lubomirscy,Sanguszkowie, Stadniccy. W okresie międzywojennym do Stadnickich należały lasy otaczające Jaworki.
W rejonie tym głównym bogactwem były lasy. Z okolicami Jaworek (Szlachtowa) wiąże się krótki epizod kopalniany. W latach 1738-1739 prowadzono poszukiwania srebra i złota w pobliskiej górze - Jarmucie. Niestety wytop metali szlachetnych okazał się mało opłacalny i ówczesny właściciel Paweł Sanguszko nie dorobiwszy się bogactwa w sztolniach, postanowił zamknąć Wodną Banię. Miejsce, które nie przyniosło fortuny, stało się atrakcją turystyczną; pierwsze wzmianki o zwiedzaniu sztolni pochodzą z 1831 r. Obecnie w celu ochrony licznie tam występujących nietoperzy - sztolnie są niedostępne dla turystów.
Jaworki były etniczną stolicą regionu łemkowskiego Rusi Szlachtowskiej. Można było spotkać mieszkańców o bardzo ciekawych nazwiskach: Bulak Wasko po Janiczku, Fećko Hnatowicz do Petrylaka, Andrij Ikoniak do Minarje.
Do lI wojny światowej Jaworki były etnicznie jednolite. Przed wojną mieszkał tu tylko jeden Polak i to w dodatku ożeniony z Łemkinią. W 1947 r. w ramach tzw. Akcji Wisła wysiedlono Łemków na ziemie odzyskane. Do Jaworek i Szlachtowej napłynęła wówczas ludność polska. Zabudowania Czarnej i Białej Wody zniszczono. Po Łemkach pozostały nieliczne zabudowania, stare zagrody, cmentarz i cerkiew.
Do dziś w Jaworkach mieszka kilka rodzin łemkowskich, które powróciły po wysiedleniach.
Po wojnie wraz z napływem polskich osadników skierowano na hale nad Jaworkami usuwany z Tatr wypas owiec.
W latach 1948-1951 zbudowano mleczarnię a na halach 4 wzorcowe bacówki, dzięki którym próbowano usprawnić i skolektywizować wypas. Zmasowany wypas nie zdał egzaminu i dziś po bacówkach pozostały ruiny (z jednym wyjątkiem - na Durbaszce w takiej bacówce powstało schronisko).
Jaworki w 1962 roku włączono w obręb Szczawnicy.
W Jaworkach znajduje się kilka sklepów spożywczych, restauracja i kilka barów.

Wycieczka do Szczawnicy

Atrakcje w Szczawnicy- Szczawnica i rower

Propozycja także dla miłośników wycieczek rowerowych. Rower jako środek transportu nadaje się tutaj wprost idealnie, ze względu na długość trasy (10 km) a także na jej charakter (szlak biegnie wygodna szutrową drogą wzdłuż Dunajca, jest szeroki i pozbawiony większych wzniesień). Dzisiejsza Szczawnica jest 7,6 tysięcznym, sąsiadującym ze Słowacją, przygranicznym miastem uzdrowiskowym, obejmującym swymi granicami 8789 hektarów, z czego, blisko dwie trzecie stanowią przepiękne lasy, które mają ogromny wpływ na jej klimat. Uzdrowisko posiada doskonałą bazę zabiegową, m.in. w Zakładzie Przyrodoleczniczym i Inhalatorium, wyposażonym w unikatowe komory pneumatyczne służące do leczenia chorób płuc oraz komory solankowo – celkowe, w których wykonuje się inhalacje skuteczne w leczeniu astmy oskrzelowej. Szczawnica podobnie jak większość miejscowości na terenie Małopolski oferuje bogaty wybór możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu.
Dzięki specyficznemu mikroklimatowi i obecności źródeł wód mineralnych, miasto wyspecjalizowało się w leczeniu chorób dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i dróg moczowych, a także schorzeń narządów ruchu. Góry pokryte lasami o bogatej florze i faunie przyciągają amatorów pieszych wędrówek. Liczne szlaki turystyczne prowadzą na najwyższe szczyty Pienin i Gorców oraz do rezerwatów przyrody:
Pieniny
Wąwozu Homole, Wysokich Skałek, a także do jednego z najpiękniejszych obfitujących w malownicze skałki i progi skalne, tworzące przełomy i wodospady – rezerwatu Białej Wody. Trasy dostosowane są do możliwości fizycznych przeciętnego użytkownika. W centrum Szczawnicy można skorzystać z kolejki krzesełkowej, prowadzącej na Palenicę skąd rozpościera się widok na wspaniałą panoramę Tatr, Pienin, Beskidu Sądeckiego i całej Szczawnicy. Obok na sąsiedniej Szafranówce zbudowano letnią 700. metrową rynnę grawitacyjną, atrakcyjną zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Pobyt w Szczawnicy to doskonała okazja do poznania uroków Pienińskiego Parku Narodowego, zapoznania się z jego unikatową roślinnością i bogactwem świata zwierzęcego, zwiedzenia pobliskich zamków w Niedzicy i Czorsztynie, podróży statkiem po Jeziorze Czorsztyńskim, spaceru łodzią lub kajakiem po Dunajcu. Szczawnica jest atrakcyjna także zimą. Wraz z pierwszymi opadami śniegu przekształca się w centrum sportów zimowych. Na terenie miasta – w centrum, w Jaworkach i pod Durbaszką – znajdują się wyciągi narciarskie oraz trasy zjazdowe zarówno dla początkujących jak i zaawansowanych amatorów białego szaleństwa. Do podniesienia atrakcyjności Szczawnicy i rozszerzenia oferty turystyczno – wypoczynkowej przyczyniło się otwarcie pieszych, górskich i pieszo – rowerowych przejść granicznych ze Słowacją, a zwłaszcza z najbliższą słowacką miejscowością – Leśnicą. W Jaworkach, kilka kilometrów od centrum Szczawnicy, znajduje się przystań dla artystów – „Muzyczna Owczarnia”. Odbywają się tam koncerty rockowe, bluesowe, jazzowe, country i in., znanych i popularnych wykonawców polskich i zagranicznych. Oryginalne wnętrza i niepowtarzalny klimat gromadzą w każdy weekend koneserów dobrej muzyki.